Krótko o polityce makroostrożnościowej

24 maja 2017

Co to znaczy „makroostrożnościowa”?

Ostrożnościowy to inaczej rozważny i przezorny; polityka ostrożnościowa obejmuje działania mające upowszechniać bezpieczne praktyki i zniechęcać do podejmowania ryzyka. Przedrostek „makro-” wskazuje, że ta polityka (rozumiana jako zasady i działania) odnosi się do całego systemu finansowego lub jego znacznej części, a nie do konkretnych instytucji finansowych.

Polityka nadzorcza lub regulacyjna dotycząca pojedynczych instytucji jest nazywana „mikroostrożnościową”. Zatem polityka makroostrożnościowa ma przyczyniać się do tego, żeby wszystkie instytucje podchodziły przezornie do ryzyka czy zagrożeń, które mogą nabrać charakteru systemowego, czyli dotyczących całej branży finansowej.

Na czym polega polityka makroostrożnościowa i dlaczego jest potrzebna?

Organy odpowiedzialne za politykę makroostrożnościową monitorują system finansowy w celu rozpoznawania ryzyka i słabości. Następnie podejmują odpowiednie działania, żeby zapobiegać ich narastaniu i rozprzestrzenianiu się po całym systemie.

Innymi słowy, polityka makroostrożnościowa ma sprawić, żeby ryzyka nie wywierały szerszego wpływu na całą branżę finansową, czyli nie nabierały charakteru systemowego.

Materializacja ryzyka systemowego mogłaby niekorzystnie wpłynąć na dostarczanie produktów i usług przez system finansowy, a w skrajnym przypadku – poważnie zaszkodzić wzrostowi gospodarczemu i dobrobytowi społeczeństwa.

Takie efekty wystąpiły w czasie kryzysu, który rozpoczął się w 2007 roku. Recesja dotknęła wówczas wiele krajów europejskich, a duża część banków musiała skorzystać ze wsparcia.

Istotą polityki makroostrożnościowej jest zatem ochrona stabilności systemu finansowego. Mocny i zdrowy system finansowy jest w stanie lepiej znosić szoki, co pozwala uniknąć najpoważniejszych skutków kryzysów.

Przykładowe zagrożenia, które mogą przerodzić się w ryzyko systemowe

• Nadmierny wzrost cen aktywów (tzw. bańka spekulacyjna). Kiedy ceny np. domów osiągają poziom znacznie przewyższający ich rzeczywistą wartość, ryzyko nagłego spadku tych cen niesie ze sobą poważne zagrożenia
• Podejmowanie nadmiernego ryzyka przez banki
• Zbyt wysokie zadłużenie przedsiębiorstw lub gospodarstw domowych

Jakie działania władze mogą podjąć w ramach polityki makroostrożnościowej?

Odpowiednie organy (często są to banki centralne) mogą przeciwdziałać ryzykom za pomocą całej gamy przewidzianych w tym celu środków.

Mogą na przykład zobowiązać instytucje finansowe – czyli zazwyczaj banki komercyjne – do odłożenia dodatkowego kapitału na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń i szoków.

Wielkość takich buforów zależy m.in. od rodzaju instytucji i z czasem może się zmieniać.

Dotyczy to zwłaszcza instytucji o znaczeniu systemowym, czyli takich, których upadłość wywołałaby poważne skutki pośrednie w całym systemie finansowym.

Polityka makroostrożnościowa może także obejmować wprowadzenie ograniczeń dotyczących działalności instytucji finansowych, w tym udzielania kredytów hipotecznych, np. wyznaczenie maksymalnej relacji wysokości kredytu do dochodów nabywcy lub ceny domu. Kiedy dochodzi do szybkiego wzrostu cen nieruchomości i zadłużenia hipotecznego, stosowanie takich limitów pozwala schłodzić rynek mieszkaniowy.

Kto kieruje polityką makroostrożnościową w UE?

• Europejski Bank Centralny
• Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego
• Wyznaczone organy krajowe 28 państw członkowskich; zazwyczaj są to banki centralne lub organy nadzoru finansowego

W skrócie: co to jest system finansowy?

Sieć wzajemnych powiązań

System finansowy to skomplikowana sieć zależności i interakcji między różnymi uczestnikami rynku.

Banki i firmy ubezpieczeniowe

Banki i firmy ubezpieczeniowe pełnią rolę pośredników między podmiotami, które chcą udzielić pożyczki lub zainwestować swoje środki, a tymi, które potrzebują pieniędzy.

Rynki

Kredytodawcy i kredytobiorcy mogą także zawierać transakcje bezpośrednio na rynkach finansowych (np. obligacyjnym lub pieniężnym).

Systemy płatności

Bezpieczny przepływ pieniędzy i aktywów finansowych na tych rynkach jest możliwy dzięki systemom płatności i rozrachunku papierów wartościowych.