De digitale euro: weerbaarheid en inclusie bij digitale betalingen

Inleidende verklaring door Piero Cipollone, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 4 september 2025

Het is mij een genoegen hier weer te zijn voor onze reguliere update over de digitale euro.

Dit is de veertiende gedachtewisseling van de ECB met deze commissie over de digitale euro. Voor mij persoonlijk is het de vijfde keer dat ik de eer heb u toe te spreken. Onze eerdere besprekingen hadden betrekking op een breed scala aan onderwerpen, waaronder het behoud van toegang tot centralebankgeld, de rol van de digitale euro als anker voor monetaire en financiële stabiliteit, de noodzaak om de strategische autonomie te waarborgen en de voordelen die de digitale euro zou hebben voor verschillende belanghebbenden.^[1]

Vandaag wil ik mij richten op twee dimensies die minder aandacht hebben gekregen maar desalniettemin fundamenteel zijn om ervoor te zorgen dat de euro klaar is voor de toekomst: weerbaarheid en inclusiviteit. In een steeds digitalere wereld die wordt blootgesteld aan nieuwe geopolitieke en operationele risico’s, moeten we de beschikbaarheid van de euro voor alle Europeanen te allen tijde beschermen. Artikel 133 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie herinnert ons aan onze gedeelde verantwoordelijkheid om de integriteit van onze munt te waarborgen en de maatregelen te nemen die nodig zijn voor het blijvend gebruik ervan.^[2]

Als een digitale vorm van contant geld, uitgegeven door de Europese Centrale Bank, zal de digitale euro een aanvulling vormen op fysiek contant geld, dat van cruciaal belang blijft voor weerbaarheid en inclusie.^[3] De digitale euro zal ervoor zorgen dat alle Europeanen op elk moment kunnen betalen met een kosteloos, universeel geaccepteerd digitaal betaalmiddel, zelfs in geval van grote verstoringen.

Weerbaarheid versterken in het digitale tijdperk

Op dit moment, nu de kern van onze digitale betalingssystemen wordt geleverd door aanbieders van buiten de EU,^[4] zou ons vermogen om snel en onafhankelijk te handelen – met name in tijden van crisis – beperkt kunnen zijn.^[5]

Digitale betalingen kennen veel voordelen, zoals snelheid, gemak en efficiëntie. Maar ze zijn ook sterk afhankelijk van de kracht van onze digitale infrastructuur. En als kritieke diensten het laten afweten, verwachten burgers dat overheidsinstanties de continuïteit waarborgen. Dus wat zou er gebeuren als we niet in staat waren om de continuïteit van het betalingsverkeer te waarborgen? Dan zou ons verweten worden dat we niets hadden gedaan toen we konden.

Het betalingsverkeer is geen luxe, maar essentieel voor het dagelijks leven, net als elektriciteit en schoon drinkwater. Als basisdienst moet er een betaaloplossing zijn die altijd voor iedereen beschikbaar is. Dit is met name cruciaal in de huidige wereld van toenemende geopolitieke spanningen en steeds geavanceerdere cyberaanvallen.

Recente EU-initiatieven ter bevordering van de civiele en militaire paraatheid en ter versterking van het vermogen van de EU om dreigingen te voorkomen en erop te reageren, hebben het belang onderstreept van de voorbereiding op extreme crisisscenario’s, en we moeten deze verantwoordelijkheid serieus nemen.^[6] Incidenten zoals de sabotage van onderzeese kabels in de Finse Golf en de Oostzee laten heel duidelijk zien hoe kwetsbaar onze infrastructuur kan zijn.

En verstoringen zijn niet alleen het gevolg van geopolitiek of veiligheidscrises. Denk aan de stroomstoringen en netwerkonderbrekingen in Spanje en Portugal afgelopen voorjaar. Toen konden veel mensen niet betalen omdat ze geen contant geld hadden. Dergelijke gebeurtenissen laten zien waarom het belangrijk is de weerbaarheid van ons systeem te waarborgen. Europeanen kijken naar ons bij de ECB – en u, de medewetgevers – voor doortastend optreden en praktische stappen om dergelijke verstoringen in de toekomst te voorkomen.

Vandaag is contant geld onze enige echte terugvaloptie en we doen er alles aan om ervoor te zorgen dat het overal in het eurogebied beschikbaar, toegankelijk en geaccepteerd blijft.^[7] Maar nu de maatschappij steeds meer wegbeweegt van contant geld, en het soms ook moeilijk toegankelijk is in noodgevallen, zeker bij verstoring van de daarvoor benodigde distributienetwerken, moeten we contant geld aanvullen met een digitale versie.^[8]

Tegen deze achtergrond kan de digitale euro een betekenisvolle impact hebben. Niet alleen als technologische innovatie, maar als een publiek goed dat de weerbaarheid van Europa versterkt. De EU-Raad boekt in deze richting reeds vooruitgang, met uiterst waardevolle bijdragen van verschillende lidstaten, die erkennen dat onze weerbaarheid dringend moet worden versterkt.^[9]

De digitale euro zou de bedrijfscontinuïteit in tijden van crisis ondersteunen doordat deze extra betaalmogelijkheden aan zou bieden boven op de bestaande private oplossingen. Met andere woorden, door de aanwezigheid van alternatieve betaalmogelijkheden vergroten we de weerbaarheid omdat er altijd reservecapaciteit in het systeem aanwezig is.

Wat weerbaarheid betreft vallen drie aspecten van de digitale euro op.

Allereerst zal de technische infrastructuur voor de verwerking van transacties verspreid worden over minstens drie verschillende regio’s, die elk worden uitgerust met meerdere servers. Bij een regionale ramp of cyberaanval kunnen betalingen zo automatisch worden omgeleid, zodat de processen ononderbroken door kunnen gaan.

Ten tweede zal de ECB een speciale app voor de digitale euro ontwikkelen die voor iedereen beschikbaar wordt gesteld en gebruikers de mogelijkheid geeft gemakkelijk te wisselen tussen verschillende betaaldienstverleners die de digitale euro aanbieden. Onder normale omstandigheden garandeert deze terugvaloptie flexibiliteit. Maar bij een cyberaanval op één of meerdere leveranciers zou deze de continuïteit waarborgen. Als door een cyberaanval bijvoorbeeld de eigen app van een bank niet meer zou werken, maar de backendservices van de bank nog wel functioneren, zouden klanten toch toegang kunnen krijgen tot hun rekeningen bij die bank, maar dan via de ECB-app voor digitale euro’s. En als een bank helemaal niet meer operationeel zou zijn, zouden haar klanten de app voor de digitale euro van de ECB kunnen gebruiken om gemakkelijk te switchen naar een bank die niet door de cyberaanval is getroffen.

Deze dimensie van weerbaarheid is een van de redenen waarom we bij de ECB hebben aanbevolen dat betalingsdienstaanbieders in de wetgeving over de digitale euro verplicht zouden moeten worden de door de ECB aangeboden app voor de digitale euro te ondersteunen.

Ten derde zal de offline functionaliteit^[10] een extra beveiligingslaag bieden doordat betalingen ook kunnen plaatsvinden bij verstoring van de internetverbinding of slechte bereikbaarheid van contant geld, bijvoorbeeld tijdens een stroomuitval of natuurramp.^[11] Het is daarom essentieel dat de wetgeving regelt dat burgers gemakkelijk en veilig offline toegang krijgen tot de digitale euro, waaronder door opties aan te bieden zoals het standaard instellen van offlinebetalingen^[12] en het automatisch aanvullen van offline tegoeden.^[13]

De praktische voordelen van de digitale euro voor inclusie

Nu wil ik het graag hebben over inclusie.

Als overheidsinstellingen moeten we ervoor zorgen dat niemand achterblijft naarmate we bewegen naar een nog digitalere economie. Contant geld vormt al tientallen jaren een hoeksteen van financiële inclusie en biedt toegankelijkheid, autonomie en vertrouwen.^[14] We kunnen het ons niet veroorloven deze voordelen kwijt te raken door niets te doen.

Het waarborgen van inclusie moet meer zijn dan een beginsel – het moet worden vertaald in praktische stappen om de belemmeringen aan te pakken waarmee mensen in hun dagelijks leven worden geconfronteerd, zoals ook benadrukt door Europese consumentenverenigingen.^[15]

Deze belemmeringen zijn echt. Ze variëren van het niet bezitten van een smartphone en beperkte digitale vaardigheid tot gebruikersinterfaces die niet zijn ontworpen met toegankelijkheid voor ogen.^[16] Om u een idee te geven van hoe belangrijk toegankelijkheid is: meer dan 30 miljoen Europeanen zijn blind of slechtziend en minstens 34 miljoen zijn doof of slechthorend. Als we een werkelijk inclusieve digitale economie willen bouwen, zoals ons is opgedragen binnen de betalingsruimte, moeten we ook voorzien in de behoeften van deze burgers – en vele andere.

De digitale euro als publiek goed zou alle burgers de toegang garanderen, ongeacht waar ze wonen, hoeveel ze verdienen, of hoe digitaal geschoold ze zijn. Onze strategie voor deze taak is tweeledig.

Het eerste aspect van onze strategie is de technologische vormgeving. De ECB zal ervoor zorgen dat de digitale euro van meet af aan ontworpen wordt om inclusief te zijn. We werken nauw samen met verenigingen die kwetsbare groepen vertegenwoordigen om hun behoeften beter te begrijpen, zodat we de technologie daaromheen kunnen bouwen.^[17]

We doen ook gebruikersonderzoek, bijvoorbeeld via focusgroepen met kwetsbare en digitaal uitgesloten consumenten, om inzicht te krijgen in hoe we belemmeringen bij de toegang tot de digitale euro kunnen wegnemen en andere pijnpunten kunnen aanpakken. En we onderzoeken adaptieve gebruikersinterfaces – zoals spraakcommando’s, schermen met een groter lettertype en vereenvoudigde werkstromen – zodat de digitale euro ook gaat werken voor mensen met toegankelijkheidsbehoeften en een beperkte digitale geletterdheid.

Deze speciale kenmerken zullen worden ondersteund door de app voor de digitale euro van de ECB, die gebruikers gemakkelijk toegang zal bieden tot basisdiensten in digitale euro’s en verder gaat dan de vereisten van de Europese toegankelijkheidswet.^[18] De noodzaak van inclusiviteit onderstreept eens te meer hoe belangrijk het is alle betalingsdienstaanbieders te verplichten om een door de ECB aangeboden app te ondersteunen.

Het tweede aspect is klantenondersteuning op nationaal niveau. We hebben contact met entiteiten die specifieke ondersteuning zouden kunnen bieden indien hiertoe aangewezen door een afzonderlijke lidstaat – zoals lokale autoriteiten, bibliotheken en postkantoren. Deze entiteiten zouden gratis hulp en toegang tot diensten in digitale euro’s kunnen leveren, wat een praktische manier zou zijn om degenen te helpen die het grootste risico lopen op digitale uitsluiting.

Conclusie

Laat ik afsluiten door te benadrukken dat weerbaarheid en inclusie kenmerkende hoekstenen vormen van contant geld. En dat moeten ze blijven in het digitale tijdperk. Wettig betaalmiddel moet altijd toegankelijk zijn voor iedereen binnen onze monetaire ruimte.

Nu we een digitaal wettig betaalmiddel – de digitale euro – voorbereiden als aanvulling op fysiek contant geld, is het onze gedeelde verantwoordelijkheid om deze vertrouwde kenmerken van contant geld naar het digitale tijdperk over te brengen. Zo blijft het vertrouwen in onze munt, de euro, behouden.

De ECB ondersteunt de lopende werkzaamheden van de Europese Commissie en de EU-Raad op het gebied van weerbaarheid en inclusie. Maar om het betalingsverkeer in het eurogebied echt weerbaarder te maken, moet de digitale euro eerst werkelijkheid worden.

Afgelopen maart riepen de leiders van het eurogebied op het tempo voor het werk aan een digitale euro op te voeren, met name om ‘een concurrerend en veerkrachtig Europees betalingssysteem te ondersteunen en bij te dragen aan de economische veiligheid van Europa’.^[19] Vooruitgang in het wetgevingsproces zal ons in staat stellen tegelijkertijd ook voortgang te boeken en Europeanen een duidelijk en tastbaar tijdschema te bieden voor wanneer ze kunnen verwachten dat de digitale euro werkelijkheid wordt, zodat ze gemakkelijk toegang krijgen tot een robuust betaalmiddel dat de economische veiligheid van Europa zal beschermen.

Ik dank u voor uw aandacht.