23.8.2008   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 216/1

2.1.

EBC proponuje dalej idącą nowelizację art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/26/WE, z następujących powodów. Zgodnie z art. 9 ust. 1 prawa EBC i banków centralnych państw członkowskich do ustanowionego na ich rzecz zabezpieczenia nie są naruszane przez postępowanie upadłościowe wszczęte wobec uczestnika albo kontrahenta, który dostarczył zabezpieczenie. Zabezpieczenie takie może zostać zrealizowane w celu zaspokojenia należności. Pewne wątpliwości mogłyby powstać, gdyby interpretacja art. 9 ust. 1 poszła w kierunku uznania, że zabezpieczenie ustanowione w związku z operacjami banków centralnych, w tym transakcjami w przypadkach nadzwyczajnych, jest chronione wyłącznie przed skutkami postępowań upadłościowych wszczętych wobec uczestnika albo kontrahenta banku centralnego, który dostarczył zabezpieczenie na rzecz banku centralnego. Przy ocenie zakresu ochrony zgodnie z dyrektywą 98/26/WE zabezpieczeń ustanowionych na rzecz banków centralnych w związku z operacjami kredytowymi banków centralnych pojawia się niepewność, czy przyznana bankom centralnym ochrona obejmuje też ustanowienie zabezpieczenia pochodzącego od osoby trzeciej, nie będącej uczestnikiem systemu, którego operatorem jest bank centralny, ani kontrahentem banku centralnego.

2.2.

W chwili obecnej wydaje się, że niektóre państwa członkowskie implementowały art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/26/WE w sposób nie obejmujący ochroną zabezpieczeń dostarczonych na rzecz banków centralnych przez osoby trzecie nie będące uczestnikami ani kontrahentami banku centralnego, podczas gdy większość państw członkowskich implementowała art. 9 ust. 1 przewidując wprost objęcie ochroną zabezpieczeń dostarczonych bankom centralnym przez takie osoby trzecie. Ponadto, część państw członkowskich implementowała powyższy przepis przez dosłowne powtórzenie jego treści, co oznacza, że w tych porządkach prawnych kwestia objęcia ochroną zabezpieczenia dostarczonego bankom centralnym przez takie osoby trzecie jest przedmiotem wykładni.

2.3.

W świetle powyższego, jaśniejsze sformułowanie art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/26/WE zapewniłoby ujednoliconą ochronę zabezpieczeń dostarczonych bankom centralnym przez jakąkolwiek osobę trzecią, w tym, ale nie wyłącznie, przez podmioty zależne od uczestników systemu, którego operatorem jest bank centralny, czy kontrahentów banku centralnego. Zagwarantowałoby to pewność prawną w odniesieniu do zabezpieczonego kredytu udzielanego przez banki centralne, a także, w szczególności, objęłoby nowoczesne usługi grupowania płynności, np. w systemie TARGET2, ochroną na wypadek upadłości osoby trzeciej dostarczającej zabezpieczenia za uczestnika systemu banku centralnego. Zmiana ta mogłaby mieć szczególne znaczenie dla operacji płynnościowych banków centralnych podczas trudności finansowych, kiedy można byłoby się spodziewać, że płynne środki udzielone kontrahentowi mogłyby być zabezpieczane za kontrahenta przez osobę trzecią.

3.1.

Przepis art. 2 lit. f) dyrektywy 98/26/WE pozwala państwom członkowskim na traktowanie „uczestnika pośredniego” jako „uczestnika”, o ile jest to uzasadnione w świetle ryzyka systemowego oraz pod warunkiem, że uczestnik pośredni jest znany systemowi. Bycie „znanym systemowi” jest użytecznym wymogiem, gdyż w innym przypadku system nie byłby w stanie rozpoznać, którzy uczestnicy pośredni wchodzą w zakres ochrony przyznanej systemowi. Do definicji „uczestnika pośredniego” należy zatem wprowadzić zastrzeżenie w formie wymogu, aby uczestnicy pośredni byli znani operatorowi systemu. Ułatwi to także dopełnienie przez operatora systemu przewidzianego w zdaniu 2 art. 10 obowiązku wskazania państwu członkowskiemu, którego prawo jest właściwe, uczestników danego systemu, w tym ewentualnych uczestników pośrednich, jak również każdej zmiany w tym zakresie.

3.2.

Dla uniknięcia wątpliwości należy zmienić definicje zarówno uczestnika, jak i uczestnika pośredniego precyzując, że obie definicje są wyczerpujące i obejmują wyłącznie określone rodzaje podmiotów wymienionych w zdefiniowanych określeniach. Jakiekolwiek różnice w ich zastosowaniu mogłyby zagrozić ochronie przyznawanej przez dyrektywę 98/26/WE systemom prowadzącym działalność transgraniczną.

3.3.

Ponadto, określenie „system” w definicjach uczestnika oraz uczestnika pośredniego powinno zostać zastąpione, zależnie od potrzeb, przez nowo zdefiniowane określenie „operator systemu”, jako że systemy nie posiadają zazwyczaj osobowości prawnej i to operator systemu działa jako uczestnik w innym systemie zapewniając w ten sposób wzajemne uczestnictwo pomiędzy systemami.

4.1.

Definicja systemu w art. 2 lit. a) dyrektywy 98/26/WE powinna zostać zmieniona. Określenie „system” powinno w odpowiedni sposób odzwierciedlać pełny zakres istniejących porozumień, tak aby ochrona przyznawana przez dyrektywę 98/26/WE znajdowała zastosowanie do możliwie szerokiego zakresu systemów, minimalizując tym samym ryzyko systemowe. W szczególności, obecna definicja w pierwszym i drugim tiret art. 2 lit. a) nie odzwierciedla dokładnie sposobu, w jaki dochodzi do powstania większości systemów. W większości systemów, uzgodnienie w przedmiocie powstania systemu nie jest samą umową pomiędzy uczestnikami, ale zestawem zasad i uregulowań dotyczących działania systemu, przyjętych przez operatora systemu albo w formie aktów prawnych. Od uczestników oczekuje się przystąpienia do tych uregulowań. Systemy opierające się na wielostronnym porozumieniu umownym są wyjątkiem, a nie regułą, jak przyjęto w obecnym brzmieniu art. 2 lit. a). Operator systemu, taki jak centralny depozyt papierów wartościowych, giełda czy bank centralny, z reguły zakłada system działając jednostronnie. Wobec powyższego art. 2 lit. a) powinien otrzymać brzmienie uwzględniające okoliczność, że formalne uzgodnienie może opierać się na umowie, wzorcu umownym, jak również akcie prawnym, tzn. ustawie albo rozporządzeniu wykonawczym. Definicja systemu powinna zatem odnosić się do formalnego porozumienia „dotyczącego” trzech lub więcej uczestników, zamiast „pomiędzy” nimi, przy czym zmiana ta wymaga odpowiedniej poprawki w drugim tiret art. 2 lit. a).

4.2.

Na tle obecnej definicji systemu niejasne jest, czy dyrektywa 98/26/WE chroni przed ryzykiem systemowym systemy rozliczeniowe takie jak partnerzy centralni lub izby rozliczeniowe. Mimo że niektóre państwa członkowskie dla uniknięcia niepewności zgłosiły systemy rozliczeniowe Komisji zgodnie z trzecim tiret art. 2 lit. a), przed słowami „realizacji zleceń transferu” w pierwszym tiret art. 2 lit. a) należy jednak dodać słowa „rozliczaniu lub”, tak aby powyższe rodzaje podmiotów też mogły być w jasny sposób uważane za samodzielne systemy.

4.3.

Określenie system powinno być ponadto zdefiniowane w sposób elastyczny, aby mogło objąć jakiekolwiek przyszłe zmiany w organizacji systemów. Powinno ono być w szczególności zdefiniowane wystarczająco szeroko, aby objąć jakikolwiek przyszły system, który może być stworzony przez Eurosystem albo wskazany przez EBC w razie jego ustanowienia instrumentem prawnym EBC, który wiąże uczestników na mocy porozumienia zawartego przez nich z EBC, które podlega prawu państwa członkowskiego. W każdym wypadku system ustanowiony instrumentem prawnym EBC powinien również wchodzić w zakres definicji systemu z art. 2 lit. a) dyrektywy 98/26/WE.

5.1.

EBC uważa, że koncepcja „momentu wprowadzenia” do systemu w rozumieniu art. 3 ust. 3 dyrektywy 98/26/WE wymaga wyjaśnienia. Przepis art. 3 ust. 3 stanowi mianowicie, że moment wprowadzenia zlecenia transferu do systemu jest określony przez zasady funkcjonowania tego systemu. Sam moment wprowadzenia nie jest zdefiniowany, w związku z czym między systemami występują różnice zarówno co do jego definicji, jak i faktycznego momentu wprowadzenia. Jeżeli moment wprowadzenia zdefiniowano w przepisach prawa krajowego właściwego dla systemu, zasady funkcjonowania systemu muszą odpowiadać takim definicjom. Przepisy prawa krajowego powinny jednak pozostawić zasadom funkcjonowania systemu wystarczający zakres elastyczności co do momentu wprowadzenia, dla umożliwienia jego dostosowania w celu uwzględnienia szczególnej natury operacji danego systemu, jak również ochrony skomplikowanych procedur rozrachunku/optymalizacji. Ponadto, ważne jest, aby pomiędzy systemami interoperacyjnymi zasady funkcjonowania wszystkich zaangażowanych systemów mogły określać moment wprowadzenia z wystarczającą elastycznością dla ochrony rozrachunku między systemami, a tym samym dla zapewnienia interoperacyjności. EBC zaleca odpowiednio jaśniejsze sformułowanie art. 3 ust. 4 w celu usunięcia jakiejkolwiek dwuznaczności co do tego, że systemom przysługuje pewien zakres uznania przy określaniu właściwego momentu wprowadzenia, bez narzucania im w tym zakresie ograniczeń przez prawo krajowe, którego regulacje mogą być sztywne i trudne do zmiany. Podobne okoliczności dotyczą koncepcji nieodwołalności w rozumieniu art. 5 dyrektywy 98/26/WE.

5.2.

EBC popiera zmiany dotyczące systemów interoperacyjnych, z uwagi na to, że od czasu przyjęcia dyrektywy 98/26/WE istotnie wzrosła liczba i znaczenie takich systemów. W szczególności, systemy stworzyły między sobą powiązania, a nawet połączenia pośrednie (ang. relayed links) i uzyskują dostęp do innych systemów jako uczestnicy albo za pomocą innych interfejsów. EBC sugeruje jednakże zastąpienie określenia „system” w definicji „systemu interoperacyjnego” określeniem „porozumienia” między dwoma lub więcej systemami, aby objąć nim wszystkie możliwe rodzaje połączeń, równocześnie unikając wrażenia, że tworzy się nową kategorię systemów. Tytułem praktycznego przykładu, infrastruktura płatnicza TARGET2 (3) Eurosystemu składa się z wielu prawnie odrębnych systemów płatności, które są połączone pojedynczą platformą techniczną opartą na wytycznych EBC. Ponadto, ponad 60 innych systemów, w tym z państw spoza strefy euro, jest przyłączonych do systemu TARGET2 przez uczestnictwo albo przez porozumienia dwustronne za pośrednictwem interfejsu systemu zewnętrznego.

9.1.

EBC z pełną aprobatą odnosi się do proponowanych zmian dyrektywy 2002/47/WE mających na celu ułatwienie używania przez banki centralne wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia. Zmiany te zwiększają bezpieczeństwo sytuacji prawnej banków centralnych w Unii Europejskiej przy przyjmowaniu wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia, wobec niezharmonizowanych w pozostałym zakresie przepisów o wierzytelnościach kredytowych w różnych porządkach prawnych UE. Możliwość użycia wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia w operacjach banku centralnego ma wielkie znaczenie dla instytucji kredytowych w strefie euro, które wykazują w swoich bilansach wysokie kwoty wierzytelności kredytowych. Możliwość użycia wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia w świetle reżymu ustanowionego dyrektywą 2002/47/WE miałaby ogromne znaczenie dla Eurosystem, tym samym ułatwiając nieformalne i efektywne operacje w odniesieniu do przedmiotów majątkowych tego rodzaju, w szczególności przy zastosowaniu środków elektronicznych oraz przy uwzględnieniu konstelacji transgranicznych. Zatem, w tym zakresie EBC opowiada się za przyjęciem tekstu w wersji przedstawionej przez Komisję, bez pozostawiania państwom członkowskim jakichkolwiek opcji implementacji, które podważałyby ważność i pewność prawną ustanowionych zabezpieczeń.

9.2.

Proponowane zmiany art. 1 ust. 4 lit. a) dyrektywy 2002/47/WE ograniczają jego zastosowanie do wierzytelności kredytowych kwalifikujących się jako zabezpieczenie operacji kredytowych banku centralnego. Dla celów EBC i Eurosystemu jest to wystarczające. Projektowana zmiana wychodzi jednak poza użycie wierzytelności kredytowych tylko dla celów operacji banku centralnego, proponując zastosowanie regulacji dyrektywy 2002/47/WE do wszystkich wierzytelności kredytowych, które mogą się kwalifikować jako zabezpieczenie operacji kredytowych banku centralnego w UE. Pojawia się kwestia przejrzystości, związana z zakresem, w jakim projektowana zmiana umożliwiłaby również podmiotom przyjmującym zabezpieczenie, nie będącym bankami centralnymi, używanie w celu zabezpieczenia takich wierzytelności kredytowych kwalifikujących się dla banku centralnego. W szczególności, nie wszystkie banki centralne UE mogą stosować łatwo dostępne kryteria kwalifikujące dla przyjmowania wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia, co utrudniałoby podmiotowi przyjmującemu zabezpieczenie nie będącemu bankiem centralnym skuteczne ustalenie, czy wierzytelność kredytowa, którą zamierza przyjąć jako zabezpieczenie, w istocie jest kwalifikowana. Ponadto, kryteria kwalifikujące stosowane przez Eurosystem i banki centralne spoza strefy euro mogą się różnić, kryteria takie mogą również podlegać zmianom wraz z upływem czasu. Stosownie do powyższego, dla zapewnienia pewności prawnej i równych zasad konkurencji w UE, EBC zaleca ustalenie prostej i jednolitej definicji wierzytelności kredytowych podlegających dyrektywie 2002/47/WE, nie wiążącej takich wierzytelności kredytowych z kryteriami kwalifikującymi stosowanymi przez banki centralne. Taka definicja wierzytelności kredytowych dla celów określenia zakresu dyrektywy 2002/47/WE powinna być wystarczająco szeroka, aby objęła wierzytelności kredytowe kwalifikowane przez Eurosystem. Gdyby przyjęcie takiej jednolitej definicji okazało się niemożliwe, ważne jest przynajmniej zapewnienie, aby wierzytelności kredytowe wykorzystane w rzeczywistości jako zabezpieczenie na rzecz Eurosystemu wchodziły w zakres nowej definicji w dyrektywie 2002/47/WE.

9.3.

Proponowane zmiany nie obejmują doprecyzowania regulacji kolizyjnoprawnej dotyczącej ponadgranicznego użycia wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia. W jej obecnym brzmieniu regulacja kolizyjna art. 9 dyrektywy 2002/47/WE dotyczy jedynie rejestrowanych papierów wartościowych i w oczywisty sposób nie stosuje się do wierzytelności kredytowych. Dla ponadgranicznego wykorzystania wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia niezmiernie ważna jest harmonizacja znajdujących zastosowanie regulacji kolizyjnoprawnych. Wierzytelności kredytowe używane jako zabezpieczenie mogą mieć związek z wieloma porządkami prawnymi, np. prawem właściwym dla dłużnika, wierzyciela, umowy itd., a dla pewności prawnej strony powinny dokładnie wiedzieć, które prawo jest właściwe dla oceny skuteczności i pierwszeństwa wykorzystania wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia. Obowiązujące w UE przepisy kolizyjne dotyczące skutków cesji wierzytelności dla osób trzecich nie są obecnie ujednolicone; istnieje niepewność co do prawa właściwego, a strony mogą być zmuszone do spełniania wymogów więcej niż jednego porządku prawnego w celu uzyskania określonego stopnia pewności co do istnienia wiarygodnych podstaw prawnych przyjmowanych przez nich zabezpieczeń. Stanowi to istotne utrudnienie, stąd też uzgodnienie jednolitej regulacji kolizyjnoprawnej dotyczącej takich skutków dla osób trzecich znacznie ułatwiłoby ponadgraniczne wykorzystywanie, w skali całej UE, wierzytelności kredytowych jako zabezpieczenia. Z uwagi na brak takiej zmiany w rozporządzeniu „Rzym I” (7), szczególnie ważne jest wprowadzenie takiej regulacji w dyrektywie 2002/47/WE. Przyjęcie takiej wspólnej regulacji przyniosłoby znaczące korzyści.

9.4.

EBC wyraża także następujące sugestie techniczne w celu zapewnienia wewnętrznej spójności projektowanej dyrektywy w związku z włączeniem wierzytelności kredytowych do zakresu dyrektywy 2002/47/WE. Dla zapewnienia objęcia zakresem zastosowania dyrektywy 2002/47/WE nie tylko cesji wierzytelności kredytowych, ale także zastawu na wierzytelnościach kredytowych, art. 2 ust. 1 lit. c) powinien zostać zmieniony tak, aby odnosił się do pełnego uprawnienia do zabezpieczenia finansowego, w celu sprecyzowania, że określenie „uzgodnienie dotyczące zabezpieczeń finansowych w formie gwarancji” obejmuje również zastaw lub obciążenia na wierzytelnościach kredytowych. Ponadto, wzmianka o wierzytelnościach kredytowych powinna zostać dodana do definicji instrumentów finansowych w art. 2 ust. 1 lit. e). Wreszcie, art. 3 powinien zostać zmieniony tak, aby w związku z warunkami ważności uzgodnienia dotyczącego zabezpieczeń finansowych przepis ten odnosił się do „przeniesienia posiadania”, obok rejestracji i powiadomienia dłużnika.